Cmentarze żydowskie w zachodniej Polsce należą do ostatnich autentycznych świadectw kultury żydowskiej w historycznej Brandenburgii Wschodniej i są zagrożone zniknięciem: około 30 cmentarzy żydowskich znajdujących się na terenie dzisiejszej Polski.
Dokumentowanie tych miejsc pamięci, z których część jest poważnie zagrożona przez wandalizm i zaniedbanie, jest celem polsko-niemieckiego projektu Katedry Zabytkoznawstwa Uniwersytetu Europejskiego Viadrina we Frankfurcie nad Odrą. Miejsca pochówku są dokumentowane w bazie danych na Uniwersytecie w Poczdamie.
„Projekt tworzy ważne podstawy do dalszych badań nad historią niemieckich Żydów na terenach, które od 1945 roku należą do Polski, a tym samym wypełnia lukę badawczą, która powstała po 1945 roku” – mówi kierowniczka projektu dr Magdalena Abraham-Diefenbach, podkreślając znaczenie projektu. Od końca 2019 roku zatrudniona w ramach projektu judaistka Anke Geißler-Grünberg skrupulatnie dokumentuje cmentarze. Wyszukuje zarówno archiwalia dotyczące miejsc cmentarzy, które w międzyczasie zostały inaczej zagospodarowane, jak i zarośnięte fragmenty oraz nieczynne puste przestrzenie cmentarzy.
Wyniki badań są zapisywane w bazie danych na Uniwersytecie w Poczdamie i udostępniane zainteresowanym osobom. Baza danych https://www.uni-potsdam.de/de/juedische-friedhoefe/, która pierwotnie ograniczała się do kraju związkowego Brandenburgia w jego obecnych granicach, zostaje tym samym rozszerzona o historyczny region Brandenburgii. „Dla studiów żydowskich na Uniwersytecie w Poczdamie ta polsko-niemiecka współpraca poprzez pomost, który tworzy Viadrina to prawdziwy łut szczęścia”, mówi prof. dr Thomas Brechenmacher, profesor historii współczesnej (historia niemiecko-żydowska) na Uniwersytecie w Poczdamie, odpowiedzialny za projekt. „Jest to decydujący krok w kierunku utrwalenia zagrożonych zniknięciem pozostałości bogatego życia żydowskiego na terenie całej obecnej i dawnej Brandenburgii poprzez współdziałanie studiów nad zabytkami i nauk historycznych”.
W ramach projektu od niedzieli 5 września do piątku 10 września w Międzyrzeczu odbędą się polsko-niemieckie warsztaty. Studenci i młodzi badacze poznają historię Żydów w regionie oraz otrzymają praktyczne wprowadzenie do dokumentacji cmentarzy. Dziennikarze są serdecznie zaproszeni do towarzyszenia warsztatom i relacjonowania projektu. Możliwe są również wycieczki towarzyszące i dokumentacyjne na cmentarzach.
Kontakt: dr Magdalena Abraham-Diefenbach: abraham-diefenbach@europa-uni.de
Projekt
Polsko-niemiecki projekt dokumentacyjny „Cmentarze żydowskie w Polsce na terenie dawnej Brandenburgii” jest finansowany przez Pełnomocnika Rządu Federalnego Niemiec ds. Kultury i Mediów i realizowany w Katedrze Zabytkoznawstwa Uniwersytetu Europejskiego Viadrina we współpracy z Uniwersytetem w Poczdamie, Uniwersytetem Jagiellońskim w Krakowie i Muzeum Ziemi Międzyrzeckiej w Międzyrzeczu. Prace wspierają polskie muzea i urzędy ds. zabytków, członkowie Akcji Znaki Pokuty z Berlina oraz wolontariusze i historycy amatorzy.
Od listopada 2019 roku dokumentowane są nagrobki i budynki cmentarne na ponad 30 żydowskich cmentarzach na terenach byłej historycznej prowincji brandenburskiej, które od 1945 roku znajdują się w Polsce. Cmentarze są jedną z niewielu materialnych spuścizn po życiu żydowskim na pograniczu.
Więcej informacji na temat projektu: www.kuwi.europa-uni.de/de/lehrstuhl/kg/denkmalkunde/forschung/Juedische-Friedhoefe/
Czytaj też: Ministrowie z Polski, Niemiec i Francji dyskutują o perspektywach integracji europejskiej
