Trzy polsko-niemieckie dwumiasta oraz cztery euroregiony pogranicza wystosowują wspólny apel do szefów państw i rządów Polski i Niemiec, aby w swoich przyszłych działaniach w większym stopniu uwzględniali specyfikę europejskich regionów przygranicznych. Sygnatariusze apelu zwracają uwagę na konieczność optymalizacji ramowych warunków prawnych i organizacyjnych w sytuacjach kryzysowych.
Apel jest wynikiem dwóch polsko-niemieckiego spotkań z okazji 30. rocznicy podpisania Traktatu o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec.
16 czerwca w Urzędzie Miejskim w Słubicach spotkało się około 40 przedstawicieli gmin, miast i powiatów z obszaru Euroregionów Pomerania i Pro Europa Viadrina. Uczestnicy rozmawiali z Elżbietą Anną Polak, Marszałek Województwa Lubuskiego oraz dr. Dietmarem Woidke, Premierem Brandenburgii i koordynatorem polsko-niemieckiej współpracy międzyspołecznej i przygranicznej, o przebiegu pandemii i jej wpływie na region przygraniczny, szczególnie w zakresie edukacji, zdrowia, komunikacji, pracowników transgranicznych, bezpieczeństwa i niejednolitych podstaw prawnych. Uczestnicy podkreślali, że pandemia koronawirusa i związane z nią obostrzenia w sposób szczególny dotknęły mieszkańców regionu przygranicznego.
W dniu 15 czerwca przedstawiciele regionu przygranicznego z Euroregionów Sprewa-Nysa-Bóbr i Nysa dyskutowali na ten sam temat w Guben.
Skutki pandemii
Traktat między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy z dnia 17 czerwca 1991 r. stworzył podstawę dla licznych podmiotów w obu krajach, które swoją działalnością przyczyniają się do pokojowego współistnienia, intensywnej współpracy polsko-niemieckiej oraz niezliczonych powiązań w dziedzinie społeczeństwa obywatelskiego, gospodarki i życia prywatnego. Przykłady wyjątkowych osiągnięć tych 30 lat to między innymi dwustronna umowa o współpracy służb policyjnych, granicznych i celnych – wzorcowy projekt współpracy bilateralnej w Europie – która przyczyniła się do poprawy bezpieczeństwa jej obywateli. Ponadto powołanie do życia Polsko-Niemieckiej Współpracy Młodzieży, która do tej pory umożliwiła spotkania ponad 3 milionów młodych ludzi z Polski i Niemiec i przyczyniła się do poznania języka i kultury sąsiada, a także działalność Fundacji Współpracy Polsko- -Niemieckiej i Polsko Niemieckiej Fundacji na rzecz Nauki. Udana współpraca ma także odzwierciedlenie bezpośrednio na pograniczu polsko-niemieckim m.in.
• w pracach Polsko-Niemieckiej Komisji Międzyrządowej, a w szczególności Komitetu ds. Współpracy Regionalnej i Przygranicznej oraz Komitetu ds. Gospodarki Przestrzennej, którym zawdzięczamy wypracowanie „Wspólnej Koncepcji Przyszłości dla polsko-niemieckiego obszaru powiązań Wizja 2030” – wybiegajcego w przyszłość, wzorcowego dokumentu w całej Europie oraz
• w pracach Komitetów Monitorujących trzech polsko- -niemieckich programów INTERREG, które oprócz licznych wspólnych projektów transgranicznych, wspierają wiele spotkań Polaków i Niemców we wszystkich grupach wiekowych dzięki, zarządzanemu przez euroregiony, Funduszowi Małych Projektów.
Trwająca od ponad roku pandemia wirusa Sars-Cov-2 wyraźnie uwidoczniła jednak przeszkody we współpracy, w szczególności na polsko-niemieckim pograniczu i ujawniła potrzebę dalszej optymalizacji organizacyjnych, finansowych i prawnych warunków ramowych. Decyzje podejmowane w związku z pandemią wirusa Sars-Cov-2 zakwestionowały wiele dotychczasowych osiągnięć procesu integracji europejskiej i stanowią dla nas wyzwanie, aby współpracę transgraniczną wynieść na nowy poziom, tak aby była bardziej odporna na kolejne kryzysy.
W związku z powyższym oraz w trosce o możliwość skutecznego działania, wraz z właściwymi instytucjami na szczeblu krajowym, w porównywalnych sytuacjach kryzysowych i podczas innych wyzwań w przyszłości dla dobra zarówno społeczeństwa polsko-niemieckiego pogranicza, jak i obu państw, pozwalamy sobie skierować do Państwa niniejszy dokument z następującym apelem:
Wspólny otwarty apel polsko-niemieckiego regionu przygranicznego
My, przedstawicielki i przedstawiciele gmin, miast, powiatów i euroregionów na polsko-niemieckim pograniczu,
• nie mamy wątpliwości, że współpraca transgraniczna okazała się najskuteczniejszym instrumentem wzmacniania spójności terytorialnej regionów granicznych i przyczyniła się do znacznego rozwoju pogranicza i obydwu państw;
• jesteśmy świadomi, że polsko-niemiecki region graniczny został w szczególny sposób dotknięty skutkami pandemii wirusa Sars-CoV-2;
• stwierdzamy, że decyzje podejmowane przez władze państwowe, od wiosny 2020 roku, miały negatywne konsekwencje dla codziennego życia mieszkańców regionugranicznego;
• z żalem stwierdzamy, że potrzeby polsko-niemieckiego regionu granicznego, gdzie mieszka 5,8 miliona osób w czasie pandemii zbyt rzadko były brane pod uwagę przy podejmowaniu decyzji przez władze państwowe.
Wobec powyższego apelujemy do krajów związkowych, władz regionalnych, państw członkowskich i instytucji europejskich, żeby w przyszłości w pracach legislacyjnych i przy podejmowaniu decyzji politycznych brały pod uwagę szczególną sytuację regionu przygranicznego, przede wszystkim w takich dziedzinach życia:
Komunikacja
W czasie pandemii niedostateczna była komunikacja i wymiana informacji o podejmowanych na pograniczu działaniach,
służących zapobieganiu rozprzestrzeniania się wirusa Sars-CoV-2. To doprowadziło do powstania różnorodnych regulacji prawnych wzdłuż całej granicy polsko-niemieckiej.
Dlatego postulujemy o:
• podejmowanie, w porozumieniu z władzami regionalnymi i lokalnymi, działań mających na celu powstrzymanie pandemii, z uwzględnieniem szczególnej sytuacji regionu przygranicznego,
• efektywną komunikację między organami państwowymi oraz odpowiednio wczesne informowanie organów administracji o planowanych zmianach tak, aby mogły się przygotować na nadchodzące wyzwania,
• ustanowienie trwałych wielojęzycznych punktów poradnictwa i informacji dla mieszkańców i instytucji. Osoby regularnie przekraczające granicę (pracownicy, uczniowie i inni) Skutki pandemii znacząco dotknęły wszystkie grupy osób,
które z różnych powodów regularnie przekraczają granicę. Wstrzymany lub utrudniony został ruch pracowników transgranicznych, studentów, młodzieży i dzieci, uczęszczających do placówek oświatowych w kraju sąsiada. Sytuacja była szczególnie trudna dla pracowników transgranicznych sektora medycznego oraz z obszaru kształcenia, a także dla uczniów ostatnich klas szkół, którzy mieli przed sobą egzaminy końcowe.
Dlatego postulujemy o:
• unikanie zamykania granic oraz o podejmowanie działań łagodzących skutki ograniczeń, w przemieszczaniu się na drugą stronę granicy,
• stworzenie dla pracowników (i innych osób regularnie przekraczających granicę) skutecznych regulacji prawnych umożliwiających im kontynuację zatrudnienia bądź nauki,
• zapewnienie możliwości bezpłatnego testowania dla pracowników transgranicznych (w szczególności dla pracowników służb infrastruktury krytycznej, pracowników sektora medycznego itp.), a także dla studentów, uczniów i dzieci, uczęszczających do szkół i przedszkoli po drugiej stronie Odry i Nysy oraz ich opiekunów,
• honorowanie w regionie przygranicznym dokumentów sporządzonych w języku sąsiada potwierdzających wyniki testów oraz szczepienia.
Ochrona zdrowia
Pandemia nie zatrzymuje się na granicach krajów. Bezpieczeństwo mieszkańców pogranicza wymaga intensywnej współpracy w zakresie ochrony zdrowia, m.in. aby skutecznie zwalczać zagrożenia epidemiczne w przyszłości.
Dlatego postulujemy o:
• podjęcie intensywniejszej wymiany informacji między polskimi i niemieckimi służbami sanitarno-epidemiologicznymi,
• stworzenie ram organizacyjnych, finansowych i prawnych w celu ułatwienia bezpośredniej współpracy między szpitalami i jednostkami ratownictwa medycznego,
• zapewnienie możliwości nieprzerwanego korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej po obu stronach granicy.
Zarządzanie kryzysowe
Efektywne zarządzanie kryzysowe jest kluczem do działania transgranicznych obszarów funkcjonalnych. Obostrzenia wprowadzone w związku z pandemią, które często różniły się od siebie na szczeblu krajowym, a także ich skutki, ujawniły braki w koordynacji transgranicznego zarządzania kryzysowego, co znacząco naruszyło poczucie bezpieczeństwa
naszych mieszkańców.
Dlatego postulujemy o:
• opracowanie wspólnych planów zwalczania sytuacji kryzysowych na szczeblu lokalnym i regionalnym (np. w formie strategii ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony przed skutkami klęsk i katastrof dla obszaru pogranicza lub transgranicznej polsko-niemieckiej strategii panlichedemicznej) oraz o zapewnienie organom regionalnym i lokalnym na poziomie powiatów i miast na prawach powiatów odpowiednich zasobów organizacyjnych, finansowych i prawnych w zakresie wdrażania takich planów,
• korzystanie w naszym regionie w intensywniejszy sposób z mechanizmów unijnych (takich jak rescUE), w szczególności stworzenie strategicznych zasobów środków medycznych i ochrony osobistej (np. maseczek ochronnych), szczepionek, leków, wyposażenia laboratoryjnego oraz respiratorów,
• ustanowienie w regionie ponadgranicznych i trwałych struktur w celu efektywnego zwalczania sytuacji kryzysowych.
Współpraca transgraniczna
Regiony przygraniczne to miejsca szczególnego współdziałania, które oddają istotę wspólnoty europejskiej: łączenia ludzi. Naszym celem jest poprawa warunków życia ludzi poprzez przezwyciężanie uprzedzeń i barier fizycznych, prawnych oraz administracyjnych.
Dlatego apelujemy o:
• zawarcie między Polską a Niemcami, na podstawie Europejskiej konwencji ramowej o współpracy transgranicznej między wspólnotami i władzami terytorialnymi z dnia 21 maja 1980 r., bilateralnej umowy, która znacząco rozszerzy możliwości współpracy transgranicznej między jednostkami samorządu terytorialnego,
• ułatwienie korzystania z unijnych instrumentów współpracy terytorialnej poprzez zapewnienie wsparcia finansowego i prawnego na szczeblu państwowym,
• ułatwienie transgranicznego świadczenia usług w ogólnym interesie gospodarczym,
• pozostawienie Funduszu Małych Projektów, finansowanego z Programu INTERREG, w strukturach euroregionów oraz wzmocnienie jego szczególnej roli dla regionu przygranicznego w czasie sytuacji kryzysowych, tak aby zadośćuczynić postulatowi Komisji Europejskiej o stworzeniu Europy bliżej obywateli,
• złagodzenie negatywnych skutków redukcji poziomu dofinansowania z 85% do 80% w programach INTERREG w perspektywie finansowej 2021-2027, przynajmniej dla projektów realizowanych przez organizacje trzeciego sektora, organizacje społeczne i samorządy o ograniczonych możliwościach finansowych, w szczególności poprzez zapewnienie im dodatkowego współfinansowania przez rządy państw członkowskich,
• dopuszczenie finansowania przedsięwzięć transgranicznych również z innych niż INTERREG programów Europejskich Funduszy Strukturalnych i Inwestycyjnych,
• intensyfikację współpracy między instytucjami krajowymi we wszystkich dziedzinach, w szczególności w zakresie infrastruktury transportowej (kolejowej, drogowej), służb ratowniczych (np. zawieranie regionalnych porozumień o współpracy) i innych zdarzeń kryzysowych (np. ptasia grypa i afrykański pomór świń) oraz utrzymywanie tego rodzaju kontaktów w czasie występowaniapandemii.
Główne założenia Apelu polsko-niemieckiego regionu przygranicznego zostały zatwierdzone w dniach 15 i 16 czerwca 2021 r. w Gubinie/Guben i Frankfurcie nad Odrą/ Słubicach przez ponad 90 przedstawicielek i przedstawicieli gmin, miast, powiatów i euroregionów pogranicza polsko-niemieckiego, w tym: powiatu Vorpommern-Greifswald, miasta Pasewalk, gminy Police, miasta Gorzów Wielkopolski, miasta Kostrzyn nad Odrą, gminy Słońsk, gminy Górzyca, miasta Frankfurt nad Odrą, gminy Słubice, powiatu Słubickiego, powiatu Märkisch-Oderland, powiatu Oder-Spree, gminy Brieskow-Finkenheerd, gminy Cybinka, gminy Ośno Lubuskie, gminy Schenkendöbern, miasta Forst (Lausitz), gminy Brody, gminy Łęknica, powiatu Görlitz, powiatu Zgorzeleckiego.
Wyrażamy gotowość do współpracy w celu przezwyciężenia nadchodzących wyzwań lub porównywalnych pandemii, w celu łagodzenia ich skutków dla obywateli obu państw.
Oryginalny apel
Czytaj też: Samorządowcy polsko-niemieckiego pogranicza opracowują apel do rządów Polski i Niemiec.
