O ziemi lubuskiej mówimy niemal codziennie. Możemy o niej przeczytać w gazetach, internecie czy też usłyszeć w radiu. Określenie to stało się na dobrą sprawę synonimem powstałego pod koniec lat 90. województwa lubuskiego. Chciałoby się powiedzieć, że ziemia lubuska to dokładnie to samo co województwo lubuskie. Nic bardziej jednak mylnego. To dwa zupełnie różne tematy, zwłaszcza pod względem czysto historycznym.

Już na wstępie warto wyjaśnić, że tzw. historyczna ziemia lubuska ma bardzo niewiele wspólnego z obecnym województwem, które powstało w wyniku reformy administracyjnej w 1999 roku. Dość powiedzieć, że dwa największe dziś ośrodki wojewódzkie -Gorzów Wielkopolski i Zielona Góra- nie mają de facto niczego wspólnego z historyczną ziemią lubuską. Podobnie rzecz ma się z innymi większymi „lubuskimi” miastami: Żarami, Żaganiem czy np. Międzyrzeczem.

Jakie zatem dokładnie tereny powinniśmy mieć na myśli, gdy mówimy o ziemi lubuskiej? No cóż, w tej kwestii nawet sami historycy są podzieleni i dokładne wyznaczenie granic wciąż nastręcza nie lada problemów.

Ziemia Lubuska
Orientacyjne granice tzw. historycznej ziemi lubuskiej

 

Generalnie można przyjąć, iż dzisiejsze Słubice są położone w południowo-centralnej części tych ziem, a do pozostałych ośrodków leżących po polskiej stronie można zaliczyć jeszcze choćby Rzepin, Torzym, Ośno, Sulęcin, Górzycę, Kostrzyn czy choćby Słońsk. „Zachodnia druga połowa” historycznej ziemi lubuskiej znajduje się już po stronie niemieckiej i obok Lubusza (który uchodzi za historyczną stolicę regionu) obejmuje również takie miasta, jak np. Seelow (Żelów), Furstenwalde/Spree (Przybór) czy Mullrose (Miłoradz).

Słubice
Słubice z lotu ptaka. Fot. Grzegorz Walkowski

 

Mówimy tutaj zatem o stosunkowo niewielkim obszarze, którego historia i losy są niezwykle skomplikowane, i które przez ostatnie tysiąc lat znajdowało się pod różnym panowaniem: wieleckim, piastowskim, niemieckim (Marchia Brandenburska, Królestwo Prus, II i III Rzesza), a także częściowo czeskim i w końcu od roku 1945 w swojej wschodniej części również polskim.

Nieco osobnym tematem jest kwestia, kiedy po raz pierwszy użyto tej nazwy na określenie wspomnianych obszarów. W dokumentach średniowiecznych pojawia się nazwa „terra lubusiana” jako ziemia lubuska, ale w sensie obszarów podległych biskupstwu lubuskiemu, które powstało za panowania i z inicjatywy księcia piastowskiego Bolesława Krzywoustego. 

Jako, że gród w Lubuszu był pierwszą (aczkolwiek nie ostatnią) siedzibą wspomnianej diecezji, to i przyległe obszary znajdujące się w jej jurysdykcji zaczęto określać jako „terra lubusiana”, czyli ziemia lubuska.

Po drugiej wojnie światowej i przyłączeniu wschodnich rubieży Rzeszy do Polski nawiązano -głównie za sprawą Marii Kiełczewskiej z Instytutu Zachodniego- do tejże nazwy. Wspomniana historyk w swoich rozprawach pisała tak:

Pomiędzy Pomorzem a Śląskiem leży mała kraina nad Odrą, która odgrywa rolę łącznika tych dwóch ziem. Jest to ziemia lubuska”.

Z czasem nazwa ta ewoluowała, w dobie PRL używana była również w celach propagandowych, zaś w czasach po transformacji i reformach administracyjnych zyskała zupełnie nowe znaczenie.

Co zatem rozumieć pod określeniem historycznej ziemi lubuskiej? Rzecz jasna obszary byłego biskupstwa. Jego jednak burzliwe dzieje i historia to temat już na zupełnie inny materiał.

Poniżej przepiękne zdjęcia ziemi lubuskiej (w tym również Słubic), które wykonał Grzegorz Walkowski. Bardzo serdecznie dziękujemy za udostępnienie.